Wywłaszczenie – kiedy jest możliwe?

Czasami właściciel zostaje częściowo lub całkowicie pozbawiony praw do własności poprzez wywłaszczenie. Następuje ono na mocy indywidualnego aktu prawnego i można go dokonać wyłącznie na cele publiczne. Czy możliwe jest wstrzymanie wywłaszczenia?

Co to jest wywłaszczenie nieruchomości? Według definicji zawartej w ustawie dotyczącej gospodarki nieruchomościami – „Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości”. Składają się na nie odebranie prawa podmiotowego, działanie na mocy przymusu państwowego oraz przejęcie własności za pomocą odszkodowania. Stanowi ono największą ingerencję państwa w prawo rzeczowe.

To czynność administracyjna, która nie wymaga zgody właściciela nieruchomości. Decyzję o wywłaszczeniu wydaje wojewoda lub starosta powiatowy, na rzecz samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa.

Wywłaszczenie na cele publiczne

W świetle prawa jedyne wywłaszczenie, jakiego można dokonać, to wywłaszczenie na cele publiczne. Należy do nich m.in. wywłaszczenie pod drogę, pod budowę państwowych szkół wyższych i szkół publicznych, przedszkoli, domów opieki społecznej, pomieszczeń dla administracji, prokuratur i sądów, czy obiektów sportowych.

Wywłaszczenie przymusowe

Przymusowe wywłaszczenie zezwala na wywłaszczenie części działki lub jej całości. W takim przypadku właścicielowi przysługuje odszkodowanie. Dzieje się tak, gdyż państwo, mimo że zezwala na wywłaszczenie, chroni również interesy właściciela. Odszkodowanie może zostać wypłacone w formie pieniężnej lub w postaci odpowiedniej nieruchomości zamiennej.

W przypadku, kiedy istnieje różnica pomiędzy wartością nieruchomości zamiennej a wartością odszkodowania pieniężnego, różnica ta wypłacana jest w formie dopłaty pieniężnej. Wysokość odszkodowania ustalana jest na podstawie wartości rynkowej nieruchomości w dniu, w którym została wydana decyzja administracyjna.

Wywłaszczenie – czy można zatrzymać?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy można zatrzymać wywłaszczenie? Z zasady, zapisy prawne wskazują na dokonanie zawłaszczenia bez uzyskania zgody właściciela. Oznacza to, że w praktyce wstrzymanie zawłaszczenia nie jest możliwe.  Od pierwszego dnia procedury, potencjalny wywłaszczony ma jednak prawo zakwestionować uchwałę o miejscowym planie zagospodarowania. Warunkiem złożenia skargi jest wykazanie, które obywatelskie prawa są zagrożone przez podjęcie decyzji o wywłaszczeniu.

Warto pamiętać, że możliwy jest wstęp na każde posiedzenie własnej gminy. Pozwala to na poznanie planów zagospodarowania przestrzennego w swojej miejscowości.

W przypadku, kiedy decyzja o wywłaszczeniu została już formalnie podjęta, można się od niej jedynie odwołać. Należy to zrobić w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji. Trzeba dowieść, że zostało naruszone prawo. Może to być np. wykazanie, że cel nie jest publiczny, lecz prywatny. Niestety, zazwyczaj tego typu odwołania nie odnoszą pożądanego skutku, a jedynie odkładają faktyczne wywłaszczenie w czasie.

Zdarzają się sytuacje wyjątkowe, kiedy to podmiot wywłaszczający rozmyślił się i zdecydował zrealizować zupełnie inną inwestycję. Wtedy to powstaje obowiązek poinformowania poprzedniego właściciela o możliwości zwrotu nieruchomości. Były właściciel musi wówczas złożyć specjalny wniosek do starosty. Konieczny jest zwrot nabytego odszkodowania lub otrzymanej nieruchomości zamiennej.

Wywłaszczenie to wysoce skomplikowana i długa procedura, która składa się z etapów takich jak: rokowanie, postępowanie wywłaszczeniowe, rozprawa administracyjna, wydanie ostatecznej decyzji o wywłaszczeniu i ewentualne postępowanie odwoławcze oraz postępowanie przed sądami administracyjnymi.
W razie wątpliwości czy można wstrzymać wywłaszczenie bądź odzyskać wywłaszczoną nieruchomość najlepiej zasięgnąć opinii w kancelarii prawnej specjalizującej się w obsłudze prawnej nieruchomości.